TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2018/118
Karar Sayısı : 2023/180
Karar Tarihi : 26/10/2023
R.G. Tarih – Sayı : 27/2/2024 – 32473
İPTAL DAVASINI AÇAN: Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri Engin ALTAY, Özgür ÖZEL, Engin ÖZKOÇ ile birlikte 137 milletvekili (E.2018/118)
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu (E.2020/100)
DAVA VE İTİRAZIN KONUSU: 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin
A. 8. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (f) bendinde yer alan “…bilgi toplamak…” ibaresinin,
B. 12. maddesinin;
C. 13. maddesinin;
1. (2) numaralı fıkrasının;
a. İkinci cümlesinde yer alan “Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere…” ibaresinin,
b. Üçüncü cümlesinin,
2. (3) numaralı fıkrasının;
a. Birinci cümlesinde yer alan “…ile adli ve idari yargı mensupları…” ibaresinin,
b. Üçüncü cümlesinde yer alan “…izin, disiplin ve sağlık hak ve işlemleri yönünden bu Kararname hükümlerine tâbidir.” ibaresinin,
3. (7) numaralı fıkrasının,
Ç. 14. maddesinin;
1. (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…657 sayılı Kanunun ve diğer kanunların sözleşmeli personele ilişkin hükümlerine bağlı kalınmaksızın…” ibaresinin,
2. (3) ve (4) numaralı fıkralarının,
D. 15. maddesinin (2) numaralı fıkrasında yer alan “…hâkim ve savcı sınıfından olanların terfileri mümtazen…” ibaresinin,
E. 21. maddesinin (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesinin,
F. 33. maddesinin (3) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…her türlü bilgi ve belgeyi…” ibaresinin,
G. 35. maddesinin (2) numaralı fıkrasının,
Ğ. 36. maddesinin (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…gerekli olan bilgileri…” ibaresinin,
H. 46. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (ğ) bendinin,
I. 47. maddesinin (2) numaralı fıkrasında yer alan “…ve müfettişlerin görev, yetki ve sorumlulukları ile…” ibaresinin,
İ. 58. ve 91. maddelerinin,
J. 97. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (ç), (ğ), (h), (n) ve (o) bentlerinin,
K. 102. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (g) ve (k) bentlerinin,
L. 106. maddesinin (1) numaralı fıkrasının;
1. (c) bendinin “…bu alanlarda mülk sahiplerinden altyapı katılım bedellerinin tahsiline ilişkin düzenlemeler yapmak,” bölümünün,
2. (d) bendinin,
M. 107. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (h) bendinde yer alan “…mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarına ilişkin mevzuatı hazırlamak ve bunları denetlemek,” ibaresinin,
N. 159. maddesinin,
O. 160. maddesinin;
1. (1) numaralı fıkrasının (b) bendinin,
2. (2) numaralı fıkrasının (c) bendinin,
Ö. 163. maddesinin (7) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…şifahi…” ibaresinin,
P. 203. maddesinin,
R. 231. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (j) bendinin,
S. 240. maddesinin,
Ş. 254. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (f) bendinin,
T. 260. maddesinin (2) numaralı fıkrasının,
U. 297. maddesinin,
Ü. 320. maddesinin (3) numaralı fıkrasının,
V. 328. maddesinin,
Y. 338. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “…bunlara doğrudan emir verebilir.” ibaresi ile üçüncü cümlesinin,
Z. 378. maddesinin,
AA. 380. maddesinin (3) numaralı fıkrasının,
BB. 384. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
CC. 405., 435. ve 468. maddelerinin,
ÇÇ. 490. maddesinin;
1. (2) numaralı fıkrasının (b) bendinin,
2. (3) numaralı fıkrasının üçüncü cümlesinin,
DD. 499. maddesinin,
EE. 529. maddesinin (1) numaralı fıkrasının üçüncü cümlesinde yer alan “…ile ücret miktarı ve her çeşit ödemeleri…” ibaresinin,
FF. 535. maddesinin,
Anayasa’nın 2., 6., 7., 8., 10., 13., 20., 35., 73., 104., 106., 123., 127., 128., 135., 137., 138. ve 140. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptallerine ve yürürlüklerinin durdurulmasına karar verilmesi talebidir.
I. İPTALİ İSTENEN CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ KURALLARI İLE İLGİLİ GÖRÜLEN MEVZUAT
A. İptali İstenen Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Kuralları
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin (CBK) iptali talep edilen kuralların da yer aldığı:
1. 8. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü
MADDE 8- (1) Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
…
f) Devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında bilgi toplamak, sicil özetlerini ve biyografilerini tutmak,
…”
2. 12. maddesi şöyledir:
“Atama ve görevlendirmeler
MADDE 12- (1) İdari İşler Başkanı, Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürü, Başdanışmanlar, Danışmanlar ve Genel Müdürler Cumhurbaşkanı tarafından; diğer personel ise üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla İdari İşler Başkanı tarafından atanır veya görevlendirilir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen personelden Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, dış ülkelerde veya uluslararası kuruluşlar nezdinde, büyükelçi gibi akredite edilmeksizin, özel bir misyonla görevlendirilebilir. Bu şekilde görevlendirileceklere Cumhurbaşkanının onayı ile büyükelçi unvanı verilebilir. Büyükelçilik unvanı bu görevleri müddetince devam eder.
(3) Üniversite öğretim elemanları, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 38 inci maddesine göre görevlendirilebilir.
(4) Hizmetine ihtiyaç kalmayan kadrolu personelden emeklilik statüsünde olmayanlar, diğer kamu kurum ve kuruluşlarına naklen atanır. Buna ait talep Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bildirilir. Bu bakanlık ve ilgili kuruluşlar atamaya ilişkin işlemleri genel hükümler çerçevesinde en kısa sürede yerine getirirler.
(5) Hizmetine gerek kalmayan süreli personel, süresinin bitiminden önce de kurumlarına geri gönderilebilir veya görevlerine son verilebilir. Süreli personelden isteyenler, süreleri bitmeden kurumlarına dönebilirler veya görevlerini bırakabilirler.”
3. 13. maddesi şöyledir:
“Personelin statüsü
MADDE 13- (1) Merkez Teşkilatında;
a) Kadrolu personel,
b) Kadroya bağlı süreli personel,
c) Kadroya bağlı olmayan süreli personel,
ç) Kısmi zamanlı personel,
d) Sözleşmeli personel,
görev yapar.
(2) Kadrolu personel, istisnai memuriyet statüsünde 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tâbi İdari İşler Başkanlığı kadrolarına naklen veya açıktan atanan personeldir. Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar kadrolu olarak atanamazlar. Cumhurbaşkanınca atananların sosyal güvenlik kurumlarından bağlanmış aylıkları kesilmez.
(3) Kamu kurum ve kuruluşlarında, mevzuatın verdiği yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlarda, bunların sermayelerinin yarısından fazlasına katılması suretiyle kurulan kuruluşlarda çalışanlar ile adli ve idari yargı mensupları, hizmetlerine ihtiyaç duyulması sebebiyle ve üç yıl süreyle İdari İşler Başkanlığının talebi üzerine İdari İşler Başkanlığı kadrolarında süreli olarak görevlendirilebilir. Süresi bitenlerin aynı usulle yeniden görevlendirilmeleri mümkündür. Bu personel kendi kurum veya kuruluşundan izinli sayılır ve İdari İşler Başkanlığında geçen süreleri, mensubu oldukları kurum veya kuruluşta geçmiş kabul edilir; her türlü özlük hakları kendi kurum veya kuruluşunda saklı kalır; izin, disiplin ve sağlık hak ve işlemleri yönünden bu Kararname hükümlerine tâbidir. İdari İşler Başkanının uygun görüşü alınmadan, kendi kurum veya kuruluşundaki işlem ve eylemi sebebiyle, adlî yönden ve disiplin yönünden verilen bir ceza kararı olmadıkça veya yaş haddine ulaşmadıkça, özelleştirme kapsamına alınan kuruluş personeli hariç olmak üzere, emekli edilemez, kendi kurumunda kurum içi görev değişikliği yapılamaz, varsa sözleşmesi feshedilemez, özlük, malî ve sosyal hakları ve yardımları kısıntıya uğratılamaz; bu Kararnamede yer verilen hükümler saklı kalmak şartıyla, kendi kurum ve kuruluş çalışanlarının bağlı olduğu mevzuata tâbidir.
(4) Kadroya bağlı olmayan süreli personel, kadroları ve kadroya bağlı bütün özlük hak ve işlemleri kendi kurum veya kuruluşlarında olan, personel İdari İşler Başkanlığındaki hizmetlerini bir kadroya bağlı olmaksızın yürüten personeldir.
(5) Doktor, mühendis ve mimarlar ile diğer sağlık personeli ve teknik personel İdari İşler Başkanlığında haftanın belirli günlerinde veya günün belirli saatlerinde kısmî zamanlı olarak çalıştırılabilir.
(6) İdari İşler Başkanlığı birinci fıkrada belirtilen istihdam şekilleriyle bağlı olmaksızın, gerekli gördüğü konularda araştırma, inceleme ve çalışma yaptırmak amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan uzman personelden oluşan komisyonlar, danışma kurulları ve çalışma grupları kurmaya yetkilidir. Serbest veya özel sektörde çalışan uzman kişilere de bu komisyonlarda görev verilebilir. Komisyonlarda görevlendirilenler çalışmaları ile ilgili gizli bilgileri açıklayamazlar.
(7) Sözleşmeli personel, 657 sayılı Kanun ile diğer Kanunların sözleşmeli personel çalıştırılmasına dair hükümlerine bağlı kalınmaksızın, bu Kararname hükümlerine ve akdedilecek sözleşmeye göre istihdam edilen personeldir.”
4. 14. maddesi şöyledir:
“Sözleşmeli personele ilişkin hükümler
MADDE 14- (1) İdari İşler Başkanlığında, 657 sayılı Kanunun ve diğer kanunların sözleşmeli personele ilişkin hükümlerine bağlı kalınmaksızın sözleşmeli personel çalıştırılabilir. Sözleşmeli personel hakkında, bu Kararnamede düzenlenmeyen ve sözleşmede yer almayan hususlarda sözleşmeli personel çalıştırılmasına ilişkin mevzuat hükümleri uygulanır.
(2) Sözleşme yapmaya İdari İşler Başkanı yetkilidir.
(3) Sözleşmeli olarak çalıştırılacaklara ödenecek ücret 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre çalıştırılanlar için uygulanmakta olan sözleşme ücreti tavanının üç katını geçmemek üzere görevin mahiyeti ve çalıştırılacak kişinin vasfı gibi kriterler gözetilerek İdari İşler Başkanı tarafından belirlenir. Geçici olarak ve/veya haftanın belirli günlerinde ya da günün belirli saatlerinde sözleşmeli statüde çalıştırılanlara, çalıştırılan günlerle veya saatlerle orantılı olarak ödeme yapılır.
(4) Bu madde kapsamında istihdam edilecek bilişim personeline ödenecek ücret tavanı, en fazla on kişi için, 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre çalıştırılanlar için uygulanmakta olan sözleşme ücreti tavanının beş katına kadar belirlenebilir. Bu şekilde istihdam edileceklerin;
a) Fakültelerin dört yıllık bilgisayar mühendisliği, yazılım mühendisliği, elektrik mühendisliği, elektronik mühendisliği, elektrik ve elektronik mühendisliği ve endüstri mühendisliği bölümlerinden veya bunların dışında kalan dört yıllık eğitim veren fakültelerin mühendislik bölümlerinden, fen edebiyat, eğitim ve eğitim bilimleri fakültelerinin, bilgisayar ve teknoloji üzerine eğitim veren bölümleri ile istatistik, matematik ve fizik bölümlerinden ya da bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olması,
b) Yazılım, yazılım tasarımı ve geliştirilmesi ile bu sürecin yönetimi konusunda veya büyük ölçekli ağ sistemlerinin kurulumu ve yönetimi konusunda en az 5 yıllık mesleki tecrübeye sahip bulunmaları,
c) Bilgisayar çevre birimlerinin donanımı ve kurulan ağ yönetimi güvenliği hakkında bilgi sahibi olmaları kaydıyla, güncel programlama dillerinden en az birini bilmesi,
zorunludur. Bu kriterlere göre istihdam edilenler İdari İşler Başkanınca oluşturulan bir komisyon tarafından verilen karar üzerine İdari İşler Başkanı onayı ile belirlenir.”
5. 15. maddesi şöyledir:
“Personele ilişkin diğer işlemler
MADDE 15- (1) İdari İşler Başkanlığında görevli personelin mali ve sosyal hak ve yardımları, izinleri, bilgi sistemi ve özlük dosyası ile disiplin suç ve cezaları hakkında 657 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuat uygulanır.
(2) Süreli personelden hâkim ve savcı sınıfından olanların terfileri mümtazen, diğer kamu kurum ve kuruluşları personelinin terfileri de başkaca bir işleme gerek duyulmadan kendi kurumunca süresinde yapılır.”
6. 21. maddesi şöyledir:
“Kurul Başkanı, başkanvekilleri ve üyeleri
MADDE 21- (1) Cumhurbaşkanı, kurulların başkanıdır.
(2) Kurullar en az üç üyeden oluşur. Kurul üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır. Cumhurbaşkanı kurul üyelerinden birini başkanvekili olarak görevlendirir.”
7. 33. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Kurulların çalışma usul ve esasları
MADDE 33- (1) Kurullar, alanlarında doğrudan Cumhurbaşkanı ile çalışır ve Cumhurbaşkanının talimatlarını yerine getirir.
(2) Kurullar, görev alanına giren konularda bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar ile yakın işbirliği içinde bulunur.
(3) Kurullar, kendi görev alanlarıyla ilgili olarak her türlü bilgi ve belgeyi ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarından talep edebilir. Söz konusu talepler kurum ve kuruluşlarca öncelikle değerlendirilir.
…”
8. 35. maddesi şöyledir:
“Mali hükümler
MADDE 35- (1) Kurulların giderleri için her yıl Cumhurbaşkanlığı bütçesine yeterli ödenek konulur.
(2) Cumhurbaşkanlığına bağlı kurulların üyelerine, (100.000) gösterge rakamının memur maaş katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda her ay ek ödeme yapılabilir. Bu ek ödeme, yapılacak işin niteliği, çalışma süresi ve üstlenilen görev dikkate alınarak her bir üye için farklı tutarlar belirlenebilir. Bu ödemeler hakkında aylıklara ilişkin hükümler uygulanır ve damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, tazminat, ödenek, döner sermaye ödemesi, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.”
9. 36. maddesi şöyledir:
“Bilgi toplama ve sır saklama yükümlülüğü
MADDE 36 – (1) Kurullar, görevleri ile ilgili olarak gerekli olan bilgileri bütün kamu kurum ve kuruluşlarından istemeye yetkilidir. Kendilerinden bilgi istenen bütün kamu kurum ve kuruluşları bu bilgileri vermekle yükümlüdürler.
(2) Bu şekilde elde edilen bilgilerden ticari sır niteliğinde olanların gizliliğine uyulur.
(3) Kurulların başkan ve üyeleri ile personeli, görevlerini yerine getirmeleri sırasında edindikleri, kamuya, ilgililere ve üçüncü kişilere ait gizlilik taşıyan bilgileri, kişisel verileri, gizlilik taşıyan bilgileri, ticari sırları ve bunlara ait belgeleri, bu konuda mevzuat gereği yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz, kendilerinin veya üçüncü kişilerin yararına kullanamaz. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder.”
10. 46. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“(1) Personel Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır:
…
ğ) Adliyelerde görev alan pedagog, psikolog ve sosyal çalışmacı gibi uzmanların görev, yetki ve sorumlulukları ile Cumhuriyet başsavcılığı veya mahkemelerde görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek.”
11. 47. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:
“(2) Teftiş Kurulu ve müfettişlerin görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usulleri yönetmelikle düzenlenir.”
12. 58. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 58 – (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.
(2) Yurtdışı teşkilatında yer alan Adalet Müşavirliği kadrolarına, hakimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile yurtdışı hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunanlar arasından atama yapılır.
(3) Adalet müşavirleri hakkındaki siciller, 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu hükümleri uyarınca ilgili Bakan Yardımcısı tarafından verilir.
(4) Yurtdışı sürekli görev süresi üç yıldır. Bu süre hizmetin gerektirdiği hallerde Bakanın onayıyla bir yıla kadar uzatılabilir. Görev süresi sona erenler tekrar atanabilir.
(5) Bakanlık yurtdışı kadrolarına atanan hâkim ve savcılara 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında sürekli görevle yurtdışı kadrolarında bulunanlara yapılan ödemeler, aynı usul ve esaslar çerçevesinde ödenir.”
13. 91. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı Teşkilatı
MADDE 91 – (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
14. 97. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Görev
(1) Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının görev ve yetkileri şunlardır:
…
ç) Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Cumhurbaşkanınca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek,
…
ğ) Gecekondu, kıyı alanları ve tesisleri ile niteliğinin bozulması nedeniyle orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dâhil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasları belirlemek; Bakanlıkça belirlenen finans ve ticaret merkezleri, fuar ve sergi alanları, eğlence merkezleri, şehirlerin ana giriş düzenlemeleri gibi şehirlerin marka değerini artırmaya ve şehrin gelişmesine katkı sağlayacak özel proje alanlarına dair her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı ve yapı projelerini yapmak, yaptırmak, onaylamak, kamulaştırma, ruhsat ve yapım işlerinin gerçekleştirilmesini sağlamak, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyeti kurulmasını temin etmek; 2/3/1984 tarihli ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 20/7/1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, ruhsat işlerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağlamak,
h) Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan veya mülkiyeti Hazineye, kamu kurum veya kuruluşlarına veya gerçek kişilere veyahut özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazlar üzerinde kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı veya hazırlatıldığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunması üzerine bedeli mukabilinde yapmak, yaptırmak ve onaylamak, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek,
…
n) 23/9/1980 tarihli ve 2302 sayılı Atatürk’ün Doğumunun 100 üncü Yılının Kutlanması ve “Atatürk Kültür Merkezi Kurulması” Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi ile belirlenen Atatürk Kültür Merkezi alanını iyileştirme, güzelleştirme, yenileme ve ihya etmek amacıyla; Kültür ve Turizm Bakanlığının da görüşü alınarak, bu alan için her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı ile yapı projelerini yapmak, yaptırmak, onaylamak, kamulaştırma ve ruhsatlandırma işlemleri ile diğer iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlamak,
o) Mahalli idareleri ve bunların merkezi idare ile olan alaka ve münasebetlerini düzenlemek,
…”
15. 102. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü
MADDE 102 – (1) Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır:
…
g) Cumhurbaşkanınca belirlenen proje kapsamı içerisinde kalmak kaydıyla kamuya ait tescilli araziler ile tescil dışı araziler ve muvafakatleri alınmak koşuluyla özel kişi veya kuruluşlara ait arazilerin yeniden fonksiyon kazandırılıp geliştirilmesine yönelik olarak her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı, kamulaştırma, arazi ve arsa düzenlemesi yapmak, yaptırmak ve onaylamak,
…
k) Cumhurbaşkanınca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun hükümleri çerçevesinde yapılacak binalar, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesisleri ile ilgili altyapı, üstyapı ve iletim hatları, yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı madde üretim tesisleri ve depoları, akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı istasyonları gibi alanlar ile ilgili her tür ve ölçekteki planların yapılmasına ilişkin esasları belirlemek, bunlara ilişkin her tür ve ölçekteki harita, etüt, plan ve parselasyon planlarını gerektiğinde yapmak, yaptırmak ve resen onaylamak. Planlamaya ilişkin iş ve işlemlerde, bakanlıklar, mahalli idareler ve meslek kuruluşları arasında koordinasyonu sağlamak, planlama sürecinin iyileştirilmesini ve geliştirilmesini temin etmek,
…”
16. 106. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“c) 97 nci maddenin birinci fıkrasının (ğ) bendi kapsamındaki uygulamalara ilişkin her türlü altyapı, katlı ve köprülü kavşak gibi yapıların projelerini yapmak veya yaptırmak, bu alanlarda mülk sahiplerinden altyapı katılım bedellerinin tahsiline ilişkin düzenlemeler yapmak,
…
d) Dönüşüm, yenileme ve transfer alanlarının belirlenmesi, dönüşüm alanı ilan edilen alanlardaki yapıların tespiti ile arsa ve arazi düzenleme ve değerleme iş ve işlemlerinin yapılmasını sağlamak; dönüşüm uygulamalarında hak sahipliği, uzlaşma, gerektiğinde acele kamulaştırma, paylı mülkiyete ayırma, birleştirme, finansman düzenlemelerinde bulunma, dönüşüm alanları içindeki gayrimenkullerin değer tespitlerini yapma ve Bakanlıkça belirlenen esaslar ve proje çerçevesinde hak sahipleri ile anlaşmalar sağlama, gerektiğinde yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni verme, kat mülkiyeti tesisi, tescili ve imar hakkı transferi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,
…”
17. 107. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü
MADDE 107 – (1) Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır:
…
h) Bakanlığın görev alanına giren konularla ilgili olarak mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarına ilişkin mevzuatı hazırlamak ve bunları denetlemek,
…”
18. 159. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 159- (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.
(2) Bakanlığın yurtdışı teşkilatı; büyükelçilikler, daimi temsilcilikler, başkonsolosluklar, büyükelçilik konsolosluk şubeleri ile fahri başkonsolosluk ve fahri konsolosluklardan oluşur. İhtiyaç halinde, elçilik, konsolosluk, irtibat ofisi, büyükelçilik bürosu, başkonsolosluk bürosu, muavin konsolosluk ve konsolosluk ajanlığı ile diplomatik temsil ve konsolosluk hizmeti amaçlı benzer temsilcilikler, Bakanlığın teklifi üzerine Cumhurbaşkanı kararı ile kurulabilir.
(3) Büyükelçiliklerin görevleri şunlardır:
a) Kuruldukları ve akredite edildikleri devlet nezdinde Türkiye Cumhuriyetini temsil etmek, Türkiye Cumhuriyetinin, vatandaşlarının ve uyrukluğunu taşıyan tüzel kişilerin hak ve menfaatlerini korumak,
b) Kuruldukları ve akredite edildikleri devletlerin hükümetleri ve ilgili kuruluşları ile gerekli temas ve müzakereleri yürütmek,
c) Türkiye Cumhuriyeti ile nezdinde bulundukları ve akredite edildikleri devlet arasında dostluk ilişkileri kurulması ve siyasi, askeri, ekonomik, kültürel, bilimsel ve diğer alanlardaki ilişkilerin ve işbirliğinin geliştirilmesi için çalışmak,
ç) Nezdinde bulundukları ve akredite edildikleri ülkelerdeki gelişmeleri takip etmek, görevleriyle ilgili bilgi ve değerlendirmeleri merkez ve yurtdışı teşkilatındaki ilgili birimlere iletmek.
(4) Daimi temsilciliklerin görevleri şunlardır:
a) Bulundukları uluslararası kuruluş nezdinde Türkiye Cumhuriyetini temsil etmek, Türkiye Cumhuriyetinin menfaatlerini korumak ve geliştirmek,
b) Nezdinde bulundukları uluslararası kuruluşla veya bu kuruluşta icra edilen toplantılar çerçevesinde ilgili muhataplarla gerekli temas ve müzakereleri yürütmek,
c) Nezdinde bulundukları uluslararası kuruluşa ve bu kuruluşun faaliyetlerine ilişkin gelişmeleri takip etmek, bilgi ve değerlendirmeleri merkez ve yurtdışı teşkilatındaki ilgili birimlere iletmek,
ç) Nezdinde bulundukları uluslararası kuruluş ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki ilişkileri ve işbirliğini geliştirmek için faaliyette bulunmak.
(5) Başkonsolosluk niteliğindeki konsolosluk temsilciliklerinin görevleri şunlardır:
a) Görev çevreleri dahilinde, Türkiye Cumhuriyetinin menfaatlerini korumak ve geliştirmek, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ve uyrukluğunu taşıyan tüzel kişilere yönelik konsolosluk işlemlerini yürütmek ve konsolosluk himayesi sağlamak.
b) Yabancılara yönelik vize işlemlerini yürütmek ve vize ita etmek.
c) 1963 tarihli Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesinde sayılan diğer görevleri ifa etmek.
(6) Büyükelçilikler bünyesindeki konsolosluk şubelerinin görevleri şunlardır:
a) Büyükelçiliğin bulunduğu ve akredite edildiği ülke genelinde ya da bu ülkedeki belli bir görev çevresi dahilinde, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ve uyrukluğunu taşıyan tüzelkişilere yönelik konsolosluk işlemlerini yürütmek ve konsolosluk himayesi sağlamak,
b) Yabancılara yönelik vize işlemlerini yürütmek ve vize ita etmek,
c) 1963 tarihli Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesinde sayılan diğer görevleri ifa etmek.
ç) Büyükelçilik tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek.
(7) Büyükelçiliklere bağlı olarak kurulan fahri başkonsolosluk ve fahri konsoloslukların görevleri şunlardır:
a) Türkiye Cumhuriyetinin menfaatlerini korumak, geliştirmek ve tanıtımına katkıda bulunmak,
b) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ve uyrukluğunu taşıyan tüzel kişilere yönelik konsolosluk himayesi sağlamak,
c) Özel olarak yetkilendirildiği takdirde, konsolosluk işlemleri yapmak,
ç) Büyükelçilik tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek.”
19. 160. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Bakanlık personeli
MADDE 160- (1) Meslek memurlarına ilişkin esaslar aşağıda gösterilmiştir:
a) Meslek memurları, Bakanlığın görevleri çerçevesinde, Türk dış politikasının oluşturulmasına katkı veren, icrasında görev, yetki ve sorumluluk üstlenen ve temsil görevi icra eden memurlardır. Meslek memurları, yabancı devletlerle ve uluslararası kuruluşlarla yürütülen ikili ve çok taraflı ilişkilerin siyasi, ekonomik ve kültürel boyutları ile uluslararası hukuk konuları ağırlıklı olmak üzere, uluslararası ilişkiler alanındaki gelişmeleri takip ve analiz eder, dış politikanın oluşturulmasına yönelik gerekli girdileri sağlar, stratejileri ve hareket tarzlarını oluşturarak Cumhurbaşkanı tarafından tespit olunan dış politika çerçevesinde uygular. Meslek memurları, yurtdışı teşkilatına sürekli görevle atandıklarında, konsolosluk işlemlerinde imzaya yetkilidir.
b) Meslek memurlarının göreve girişleri ve yükselmeleri ile başkatiplik ve konsolosluk yeterlilik sınavının esas ve usulleri kanun ve yönetmelikle düzenlenir.
…
(2) Konsolosluk ve ihtisas memurlarına ilişkin esaslar aşağıda gösterilmiştir:
a) Konsolosluk ve ihtisas memurları, Bakanlığın görevleri çerçevesinde, konsolosluk, protokol, ekonomik ve kültürel işler, kançılarya idaresi, kamu diplomasisi, ulusal mevzuatla bağlantılı hukuki işler, personel işleri, idari ve mali işler, elektronik konsolosluk ve bilişim hizmetleri ile özel uzmanlık bilgisi gerektiren diğer alanlarda görev, yetki ve sorumluluk üstlenen ve temsil görevi icra eden memurlardır. Konsolosluk ve ihtisas memurları, yurtdışı teşkilatına sürekli görevle atandıklarında, konsolosluk işlemlerinde imzaya yetkilidir.
…
c) Konsolosluk ve ihtisas memurlarının göreve girişleri ve yükselmeleri ile kariyer ilerleme ve konsolosluk yeterlilik sınavının esas ve usulleri kanun ve yönetmelikle düzenlenir.
…”
20. 163. maddesinin (7) numaralı fıkrası şöyledir:
“(7) Bakan, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Cumhurbaşkanının şifahi muvafakatını almak kaydıyla, Bakanlık ve bağlı kuruluş memurlarını dış teşkilattan merkeze, merkezden dış teşkilata, dış teşkilatta bir memleketten diğer bir memlekete daimî görevle gönderebilir. Bunlarla ilgili kararname derhal Cumhurbaşkanlığına gönderilir. Gecikmesinde sakınca olan hallerde, Fahri Başkonsolosların/Konsolosların görevden azledilmeleri için de aynı yöntem kullanılabilir.”
21. 203. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 203- (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
22. 231. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (j) bendi şöyledir:
“j) Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi istemek,”
23. 240. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 240 – (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
24. 254. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“(1) İçişleri Bakanlığının görev ve yetkileri şunlardır:
…
f) Ülkenin idari bölümlere ayrılması, il ve ilçelerin genel idarelerini düzenlemek,”
25. 260. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:
“(2) Teftiş Kurulu ve mülkiye müfettişlerinin görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usulleri yönetmelikle düzenlenir.”
26. 297. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 297 –(1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
27. 320. maddesinin (3) numaralı fıkrası [12/11/2021 tarihli ve (87) numaralı CBK’nın 1. maddesiyle aynı maddeye eklenen (2) numaralı fıkra nedeniyle (4) numaralı fıkra şeklinde teselsül ettirilmiştir.] şöyledir:
“(3) Teftiş Kurulu Başkanlığının ve çalışma merkezlerinin görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma usul ve esasları, Bakanlık Maarif Müfettişlerinin ve Bakanlık Maarif Müfettiş Yardımcılarının görev, yetki ve sorumlulukları, mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yeterlikleri, yükselmeleri, görevlendirilmeleri, çalışma merkezlerine dağılımları, merkezler arasında yer değiştirmeleri ve diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir.”
28. 328. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 328 – (1) Bakanlık, yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.
(2) Türkiye’deki veya Yükseköğretim Kurulu tarafından denkliği kabul edilen yurt dışındaki üniversitelerin eğitim fakültelerinin ilgili bölümlerinden lisans düzeyinde eğitimini başarıyla bitirenlerden ilgili ülke vatandaşlığına sahip olanlarla süresiz oturma ve çalışma izni bulunanlar, Bakanlıkça mahallînden sözleşmeli statüde öğretmen olarak hizmet alınabilir.”
29. 338. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:
“(1) Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları Milli Savunma Bakanına bağlıdır. Cumhurbaşkanı gerekli gördüğünde Kuvvet Komutanları ile bağlılarından doğrudan bilgi alabilir ve bunlara doğrudan emir verebilir. Verilen emir herhangi bir makamdan onay alınmaksızın derhal yerine getirilir.”
30. 378. maddesi şöyledir:
“Bilgi toplama, işleme ve paylaşma yetkisi
MADDE 378- (1) Sağlık hizmeti almak üzere, kamu veya özel sağlık kuruluşları ile sağlık mesleği mensuplarına müracaat edenlerin, sağlık hizmetinin gereği olarak vermek zorunda oldukları veya kendilerine verilen hizmete ilişkin kişisel verileri işlenebilir.
2) Sağlık hizmetinin verilmesi, kamu sağlığının korunması, koruyucu hekimlik, tıbbi teşhis, tedavi ve bakım hizmetlerinin yürütülmesi ile sağlık hizmetlerinin planlanması ve maliyetlerin hesaplanması amacıyla Bakanlık, birinci fıkra kapsamında elde edilen verileri alarak işleyebilir. Bu veriler, Kişisel Verilerin Korunması Kanununda öngörülen şartlar dışında aktarılamaz.
(3) Bakanlık, ikinci fıkra gereğince toplanan ve işlenen kişisel verilere, ilgili kişilerin kendilerinin veya yetki verdikleri üçüncü kişilerin erişimlerini sağlayacak bir sistem kurar.
(4) Üçüncü fıkraya göre kurulan sistemlerin güvenliği ve güvenilirliği ile ilgili standartlar Kişisel Verileri Koruma Kurulunun belirlediği ilkelere uygun olarak Bakanlıkça belirlenir. Bakanlık, ilgili mevzuat uyarınca elde edilen kişisel sağlık verilerinin güvenliğinin sağlanması için gerekli tedbirleri alır. Bu amaçla, sistemde kayıtlı bilgilerin hangi görevli tarafından ne amaçla kullanıldığının denetlenmesine imkân tanıyan bir güvenlik sistemi kurar.
(5) Sağlık personeli istihdam eden kamu kurum ve kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişileri ve gerçek kişiler, istihdam ettiği personeli ve personel hareketlerini Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
(6) Kişisel sağlık verilerinin işlenmesi, güvenliği ve bu maddenin uygulanması ile ilgili diğer hususlar Bakanlıkça yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir.”
31. 380. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:
“(3) Serbest bölgelerde faaliyet gösteren sağlık kurum ve kuruluşlarının aylık gayrisafı hâsılatının binde beşini geçmemek üzere Cumhurbaşkanınca belirlenecek oran üzerinden hesaplanacak tutar, 3218 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde ilgili serbest bölge idaresi tarafından işletmecilerinden tahsil edilerek takip eden ayın yirmisine kadar Ticaret Bakanlığı merkez muhasebe birimi hesaplarına aktarılır ve genel bütçeye gelir kaydedilir.”
32. 384. maddesi şöyledir:
“Ruhsatlandırma ve lisans bedeli
MADDE 384– (1) Bakanlık ve bağlı kuruluşlarınca düzenlenecek veya onaylanacak her türlü ruhsatlandırma, ürün üretim ve satış izin belgesi ve mesul müdürlük belgesi ile permi, kayıt, bildirim ve sertifikalar üzerinden yüzellibin Türk Lirasını geçmemek üzere Bakanlıkça belirlenecek tarifelere göre ücret alınır. Ancak Bakanlıkça alınması teşvik edilen belgelerden ücret alınmayabilir. Bu tarifeler her yıl güncellenir ve ücretler 213 sayılı Vergi Usûl Kanununa göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır.
(2) Bu madde kapsamında tahsil edilen tutarlar ilgisine göre genel bütçeye veya özel bütçeli bağlı kuruluşların bütçelerine gelir kaydedilir.”
33. 405. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilâtları
MADDE 405– (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
34. 435. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 435- (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
35. 468. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 468– (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.
(2) Yurtdışı teşkilatına atanacak personel, bakan yardımcısının başkanlığında, Genel Müdürler arasından Bakan tarafından görevlendirilen üç üye ile Personel Dairesi Başkanından oluşan komisyon tarafından seçilir.
(3) Yurtdışı teşkilatında görev süresi dört yıldır. İkinci yılın sonunda başka bir ülkeye yapılacak naklen tayinlerde yeni görev yerinde görev süresi üç yıldır. Bakan, bu süreleri yarısına kadar uzatmaya yetkilidir.
(4) Yurtdışında temsil, hizmet ya da görev gereklerini yerine getirmediği değerlendirilen veya dış görev için belirlenen performans ölçütlerini karşılayamayan veya haklarında ceza kovuşturması başlatılan memurlar, ikinci fıkra uyarınca oluşturulan komisyonun teklifi üzerine Bakan onayı ile merkeze daimi görevle çağrılabilir.
(5) İlgili meslek veya özel sektör kuruluşları, Bakanlıkça belirlenecek esaslar çerçevesinde, en az dört yıllık yükseköğretim kuramlarından mezun olan ve yurtiçinde ya da yurtdışında dış ticaret alanında en az beş yıllık deneyime sahip kişileri Bakanlığın yurtdışı teşkilatında sektör uzmanı olarak çalıştırabilir.
(6) Yurtdışı teşkilatı kadrolarına yapılacak atamalar ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar yönetmelikle belirlenir.”
36. 490. maddesinin (2) ve (3) numaralı fıkraları şöyledir:
“(2) Döner sermaye işletmesinin gelirleri;
a) Birinci fıkrada sayılan faaliyetlerden elde edilen gelirlerden,
b) Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti vermekte olan kamu kurumu ve özel kuruluşlarca elde edilen aylık gayrisafı hasılattan alınacak %6,5 oranında payın %50’sinden,
c) Bağış, yardım ve diğer gelirlerden,
oluşur.
(3) Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti vermekte olan kamu kurumu ve özel kuruluşlarca elde edilen gayrisafı hasılattan yatırılacak pay, en geç tahsil edildiği ayı takip eden ayın sonuna kadar Bakanlık döner sermaye işletmesi muhasebe birimi hesaplarına yatırılır. Yatırılan miktarın %50’si takip eden ayın yirmisine kadar genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Bakanlık merkez muhasebe birimine aktarılır. Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti vermekte olan kamu kurumu ve özel kuruluşlarca elde edilen aylık gayrisafı hasılattan alınacak payın %10’a kadar artırılmasına veya %3’e kadar indirilmesine Cumhurbaşkanı yetkilidir.”
37. 499. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 499– (1) Bakanlık yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir.”
38. 529. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:
“(1) Ofislerde, 21/6/2006 tarihli ve 5523 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi hükümlerine göre personel istihdam edilir. Ayrıca ilgisine göre 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 25 inci ve ek 26 ncı maddesine göre geçici veya sözleşmeli olarak personel istihdam edilebilir. Bu suretle çalıştırılacakların sözleşme usul ve esasları ile ücret miktarı ve her çeşit ödemeleri Cumhurbaşkanınca tespit edilir.”
39. 535. maddesi şöyledir:
“Yurtdışı teşkilatı
MADDE 535– (1) Başkanlık yurtdışı teşkilatı ile ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesi doğrultusunda yurtdışı teşkilatı kurabilir.”
B. İlgili Görülen Mevzuat
İlgili görülen;
1. 21/6/2006 tarihli ve 5523 sayılı Cumhurbaşkanlığına Bağlı Ofislere İlişkin Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun’un 10. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Personele ilişkin hükümler
MADDE 10 – (1) Ofis hizmetleri, (…) iş mevzuatı hükümlerine göre istihdam edilen personel eliyle yürütülür. (Mülga ikinci cümle: 2/7/2018- KHK/703/126 md.)
…
(3) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlardan, mevzuatta belirtilen nitelikleri taşıyanlar, kendilerinin isteği ve kurumlarının muvafakati ile Ofiste (…) (…) (…) istihdam edilebilir. Bunların kurumlarıyla olan ilişkileri iş akdinin yapılmasıyla son bulur. Bunlara verilecek ücret ile diğer malî ve sosyal haklar yapılacak iş akdi ile belirlenir. Bu şekilde istihdam edilenler, Ofisteki görevleri sona erdiğinde, öğrenim durumları, hizmet yılı ve unvanları dikkate alınarak önceki kurumlarında kariyerlerine veya durumlarına uygun boş bir kadro veya pozisyona en geç üç ay içinde atanırlar ve herhangi bir işleme gerek kalmaksızın en geç bir ay içerisinde göreve başlatılırlar. Ancak, bu kişilerin atanmalarında, önceki kurumlarındaki idarî unvanlar dikkate alınmaz. Bu fıkra uyarınca önceki kurumlarına dönen kişilerin Ofiste geçen hizmetleri kazanılmış hak aylık derece ve kademelerinde değerlendirilir. Bu durumda kıdem tazminatları ödenmez ve bu süreler emeklilik ikramiyesinin hesabında dikkate alınır. (Mülga son cümle: 2/7/2018- KHK/703/126 md.)
…
(6) Başkan ile diğer personelin ücret ve gündelikleri ile diğer malî haklarının üst sınırı Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir.
(7) Ofis personeline ilişkin tüm ihtilaflar iş mahkemelerinde görülür.
(8) Ofisin, özel bilgi ve uzmanlık gerektiren geçici mahiyetteki işlerinde vekâlet, istisna veya hizmet akdi ile yerli ve yabancı danışman ve uzmanlar istihdam edilebilir.
…”
2. 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 2802 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu, 2914 Sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu, 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu İle Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması, Devlet Memurları ve Diğer Kamu Görevlilerine Memuriyet Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı ile Ek Tazminat Ödenmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin;
a. Ek 25. maddesi şöyledir:
“Kurumlar arası geçici görevlendirme
Ek Madde 25- (Ek: 2/7/2018- KHK-703/178 md.)
Hâkim ve savcılar ile bu meslekten sayılanlar hariç olmak üzere, statülerine bakılmaksızın bir kadro veya pozisyona dayalı olarak kamu kurum veya kuruluşlarında istihdam edilenler, kurumlarının muvafakatiyle bir yılı geçmemek üzere diğer kamu kurum ve kuruluşlarında geçici görevlendirilebilir. Bu süre birer yıl olarak uzatılabilir.
Kamu kurum veya kuruluşlarının emrine geçici görevlendirilenler mali ve sosyal hak ve yardımlarını kurumlarından alırlar. Bunlar bu şekilde görevlendirildikleri süre boyunca kurumlarından aylıklı izinli sayılırlar.
Kurum veya kuruluşların kadro veya pozisyonlarına geçici görevlendirmenin yapılabilmesi için, görevlendirileceklerin ilgili mevzuat uyarınca kadro veya pozisyona asaleten atanmada aranan, asaleten atanmada sınav şartı aranılan kadro veya görevler için bu sınavlara girebilme hakkının elde edilmiş olması dahil, tüm şartları bir arada taşımaları gerekir. Bu şekilde görevlendirilenler görevlendirildikleri kadro veya pozisyon için öngörülen mali ve sosyal hak ve yardımlardan emsali personel gibi faydalandırılır. Bunlar geçici görevlendirildikleri süre boyunca kurumlarından aylıksız izinli sayılırlar. Bunların Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilişkileri kendi kurumlarındaki statüleri dikkate alınarak devam ettirilir.
Geçici görevlendirilenlerin özlük hakları devam eder ve bu süreler terfi ve emekliliklerinde hesaba katılır. Terfileri başkaca bir işleme gerek kalmaksızın süresinde yapılır. Bunların geçici görevlendirildikleri kurumda geçirdikleri süreler kendi kurumlarında geçirilmiş sayılır. Akademik unvanların kazanılması için gerekli şartlar saklıdır.
Bu maddeye göre görevlendirilenler, görevlendirildikleri kurumların mevzuatına uymakla yükümlüdür.
Toplamda altı ayı geçen görevlendirmelerde personelin muvafakatinin de alınması şarttır.
Kanunlarda yer alan geçici görevlendirme hükümleri saklıdır.
Bu madde kapsamında görevlendirmeye ilişkin usul ve esaslar Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanarak Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulacak yönetmelikle belirlenir.”
b. Ek 26. maddesi şöyledir:
“Yerli veya yabancı sözleşmeli personel istihdamı
Ek Madde 26- (Ek: 2/7/2018- KHK-703/178 md.)
Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilatlanmasına ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde öngörülmesi kaydıyla; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılması hakkındaki hükümlere bağlı olmaksızın, özel bilgi ve uzmanlık gerektiren geçici mahiyetteki işlerde, yerli veya yabancı personel tam zamanlı, kısmi zamanlı veya projelerle sınırlı olarak sözleşmeyle istihdam edilebilir.
Bunlara verilecek her türlü ödemeler dahil ücretler, 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) bendine göre çalıştırılanlar için uygulanmakta olan sözleşme ücreti tavanının beş katını aşmamak üzere Cumhurbaşkanı veya yetkilendireceği makamca ilgililerin yürüteceği görevler göz önüne alınarak tespit edilir. (Mülga cümle:16/7/2020-7250/26 md.) (…)
Bu madde kapsamında sözleşmeli olarak istihdam edilen personel, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır. Ancak teşkilatlanmalara ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde öngörülmesi halinde personel 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi ile ilgilendirilir.
Bu madde kapsamında kısmi zamanlı olarak çalıştırılanlar için iş sonu tazminatı ödenmez ve işsizlik sigortası primi yatırılmaz.
Kanunlardaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu statüde çalıştırılma, sözleşme bitiminde kamu kurum ve kuruluşlarında herhangi bir pozisyon, kadro veya statüde çalışma açısından kazanılmış hak teşkil etmez.
Bu kapsamda istihdam edilecek personelde kurumsal hizmetlerin gerektirmesi halinde aranacak öğrenim ve yabancı dil bilgisi şartı ile diğer şartlar, bunların işe alınmaları, sınav ve istisnaları, sözleşme süre, usul ve esasları, görev, yetki ve yükümlülükleri, sözleşmelerinin feshi ile istihdamlarına dair diğer hususlar Devlet Personel Başkanlığının görüşü alınarak kurumlarca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”
II. İLK İNCELEME
A. E.2018/118 Sayılı Dava Yönünden
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 17/10/2018 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, yürürlüğü durdurma talebinin esas inceleme aşamasında karara bağlanmasına OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
B. E.2020/100 Sayılı Başvuru Yönünden
2. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ ve Basri BAĞCI’nın katılımlarıyla 30/12/2020 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, yürürlüğü durdurma talebinin esas inceleme aşamasında karara bağlanmasına OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. BİRLEŞTİRME KARARI
3. 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 378. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesinin, (3), (4) ve (6) numaralı fıkralarının iptallerine ve yürürlüklerinin durdurulmasına karar verilmesi talebiyle yapılan itiraz başvurusuna ilişkin E.2020/100 sayılı davanın, aralarındaki hukuki irtibat nedeniyle E.2018/118 sayılı dava ile BİRLEŞTİRİLMESİNE, esasının kapatılmasına, esas incelemenin E.2018/118 sayılı dosya üzerinden yürütülmesine 30/12/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
IV. ESASIN İNCELENMESİ
4. Dava dilekçesi ve başvuru kararı ile ekleri, Raportör Fatma KARAMAN ODABAŞI tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, dava ve itiraz konusu CBK kuralları, ilgili görülen kanun ve KHK hükümleri, dayanılan ve ilgili görülen Anayasa kuralları ile bunların gerekçeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Çerçevesi ve Yargısal Denetimi
5. Anayasa Mahkemesi CBK’ların anayasal çerçevesini ve yargısal denetimine ilişkin ilkeleri daha önceki kararlarında belirlemiştir. Buna göre CBK’ların yargısal denetiminde öncelikle Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının birinci ila dördüncü cümlelerinde belirtilen konu bakımından yetki kurallarına uygunluğunun ele alınması gerekmekte olup bu kapsamda düzenlemenin; yürütme yetkisine ilişkin olması, Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevlerle ilgili olmaması, Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen ya da kanunda açıkça düzenlenen konulara ilişkin olmaması gerekir. Anılan fıkra yönünden herhangi bir aykırılık tespit edilmemesi durumunda ise bu defa CBK’ların içerik yönünden Anayasa’ya uygunluk denetimi yapılmalıdır (AYM, E.2019/78, K.2020/6, 23/01/2020, §§ 3-13; E.2019/31, K.2020/5, 23/01/2020, §§ 3-13; E.2018/119, K.2020/25, 11/06/2020, §§ 3-13; E.2018/155, K.2020/27, 11/06/2020, §§ 3-13).
B. CBK’nın 8. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrasının (f) Bendinde Yer Alan “… bilgi toplamak…” İbaresinin İncelenmesi
1. İptal Talebinin Gerekçesi
6. Dava dilekçesinde özetle; kural uyarınca toplanacak bilgilerin kişisel veri olduğu, kişisel verilerin ancak kanunla öngörülen hâllerde işlenmesinin mümkün bulunduğu, bu konuda münhasıran kanunla düzenleme yapılması gerekmekte olup CBK ile düzenleme yapılamayacağı, hangi tür kişisel bilgilerin toplanabileceği, bilginin nasıl elde edileceği, kaydedileceği, muhafaza edileceği, kullanılacağı gibi hususlarda düzenleme yapılmamasının hukuki belirlilik ilkesine aykırı bulunduğu, toplanacak bilgi yönünden sınırlamaya yer verilmemesinin ölçüsüz olduğu belirtilerek kuralın Anayasa’nın 13., 20. ve 104. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
2. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
7. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralın Anayasa’nın 13. ve 20. maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
8. CBK’nın 8. maddesinin (1) numaralı fıkrasında Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığının birimlerinden biri olan Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün görevleri düzenlenmiş; anılan fıkranın (f) bendinde ise devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında bilgi toplamanın, sicil özetlerini ve biyografilerini tutmanın anılan Müdürlüğün görevi olduğu öngörülmüştür. Dava konusu kural anılan bentte yer alan “…bilgi toplamak…” ibaresidir.
9. Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde CBK ile düzenlenemeyecek konular Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevler olarak belirtilmiştir.
10. Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı Anayasa’nın 20. maddesi kapsamında anayasal güvenceye bağlanmıştır. Anılan maddenin üçüncü fıkrasında herkesin, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olduğu ifade edilmiş; kişisel verilerin, ancak kanunda öngörülen hâllerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebileceği, kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usullerin kanunla düzenleneceği belirtilmiştir. Buna göre Anayasa’nın anılan maddesinde düzenlenen ve “Kişinin Hakları ve Ödevleri” başlıklı İkinci Bölüm’ünde yer alan kişisel verilerin korunması hakkına ilişkin olarak CBK ile düzenleme yapılması mümkün değildir (AYM, E.2019/96, K.2022/17, 24/02/2022, § 74).
11. CBK’nın 8. maddesinin (1) numaralı fıkrasında Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün üst derece kamu yöneticileri ile ilgili olarak bu kişilerin atanmasını Anayasa, kanunlar, CBK’lar ve hukukun genel ilkeleri açısından inceleyerek gerekli işlemleri yapmak, devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında sicil özetlerini ve biyografilerini tutmak, onların hizmet içi eğitimleriyle ilgili işlemleri yapmak hususlarında görevli kılındığı anlaşılmaktadır.
12. Anayasa Mahkemesinin yerleşik kararlarında belirtildiği üzere “…adı, soyadı, doğum tarihi ve doğum yeri gibi bireyin sadece kimliğini ortaya koyan bilgiler değil; telefon numarası, motorlu taşıt plakası, sosyal güvenlik numarası, pasaport numarası, özgeçmiş, resim, görüntü ve ses kayıtları, parmak izleri, IP adresi, e-posta adresi, hobiler, tercihler, etkileşimde bulunulan kişiler, grup üyelikleri, aile bilgileri, sağlık bilgileri gibi kişiyi doğrudan veya dolaylı olarak belirlenebilir kılan tüm veriler…” kişisel veri olarak kabul edilmektedir (AYM, E.2013/122, K.2014/74, 9/4/2014; E.2014/149, K.2014/151, 2/10/2014; E.2014/74, K.2014/201, 25/12/2014; E.2014/180, K.2015/30, 19/3/2015; E.2015/32, K.2015/102, 12/11/2015).
13. Bu bağlamda Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün üst derece kamu yöneticilerine ilişkin görevleri de dikkate alındığında devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında toplanacak bilgilerin önemli ölçüde anılan kişilerin mesleki ve özel durumlarını yansıtan sicil bilgileri, iş ve sosyal yaşamını içine alacak şekilde özgeçmişleri gibi kişisel veri niteliği taşıyan bilgilerden oluşacağı açıktır.
14. Bu itibarla kural kişisel verilere ilişkin bir düzenleme niteliğinde olup CBK ile düzenlenemeyecek yasak alan içinde kalmaktadır.
15. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırıdır. İptali gerekir.
Kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden ayrıca aynı fıkranın birinci, üçüncü ve dördüncü cümleleri yönünden incelenmemiştir.
Kural, konu bakımından yetki yönünden Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden içerik yönünden incelenmemiştir.
C. CBK’nın 12. Maddesinin İncelenmesi
1. (1) Numaralı Fıkrada Yer Alan “…üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla…” İbaresi, (2) Numaralı Fıkranın “Büyükelçilik unvanı bu görevleri müddetince devam eder.” Şeklindeki Son Cümlesi
16. 9/1/2019 tarihli ve (27) numaralı Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 4. maddesiyle, (1) numaralı CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasında yer alan “…üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla…” ibaresi yürürlükten kaldırılmış; (2) numaralı fıkrasının “Büyükelçilik unvanı bu görevleri müddetince devam eder.” şeklindeki son cümlesi ise “Büyükelçilik unvanı Cumhurbaşkanınca geri alınmadığı müddetçe devam eder.” şeklinde değiştirilmiştir.
17. Açıklanan nedenle konusu kalmayan kurallara ilişkin iptal talepleri hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar vermek gerekir.
2. (1) Numaralı Fıkranın Kalan Kısmı
18. (1) numaralı fıkrada yer alan “… üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla…” ibaresinin yürürlükten kaldırılmasının anılan ibare dışında kalan kısım yönünden bağımsız bir anayasal denetim yapılmasını engellemediği anlaşıldığından söz konusu kısım hakkında inceleme yapılabilecektir.
a. Anlam ve Kapsam
19. Kuralla idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışmanlar, danışmanlar ve genel müdürlerin Cumhurbaşkanı tarafından; diğer personelin ise idari işler başkanı tarafından atanacağı ve görevlendirileceği öngörülmüştür.
20. (1) numaralı CBK’nın 6. maddesinin (2) numaralı fıkrasında İdari İşler Başkanlığının birimleri sayılmış olup bunlar genel müdürlük şeklinde teşkilatlandırılmıştır. Buna göre Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü, Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü, Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü ile Koruma Hizmetleri Genel Müdürlüğü anılan Başkanlığın birimleridir.
21. Anılan CBK’nın Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığına ilişkin düzenlemeler içeren İkinci Kısmı’nın “Kadrolar” başlıklı 11. maddesinde Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının Cumhurbaşkanlığı makamı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı, Cumhurbaşkanı yardımcılıkları ve Cumhurbaşkanlığı politika kurullarından oluştuğu ifade edilmiş; Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı birimlerinden Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün görevlerine ilişkin 8. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (p) bendinde Cumhurbaşkanı’nın özlük işlerini yürütmek, Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının personel politikasına yönelik önerilerde bulunmak ve tespit edilen politikaları uygulamak, personelin tayin, nakil, özlük ve emeklilikleriyle ilgili işleri yapmak söz konusu Müdürlüğün görevleri arasında sayılmıştır. Aynı Kısım’da yer alan ve Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı personelin statüsünü düzenleyen 13. maddede ise merkez teşkilatında kadrolu personelin, kadroya bağlı süreli personelin, kadroya bağlı olmayan süreli personelin, kısmi zamanlı personelin ve sözleşmeli personelin görev yapacağı belirtilmiş; personelin tamamının idari işler başkanlığı bünyesinde görevlendirileceği ve çalıştırılacağı hüküm altına alınmıştır.
22. CBK’nın 34. maddesinde, personel görevlendirme yazılarının bilgi ve gereği için Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığına gönderileceği; her Kurulun sekretarya hizmetlerinin Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı tarafından yerine getirileceği ve Kurul personelinin özlük işlemlerinin Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığınca yürütüleceği düzenlenmiştir.
23. Anılan düzenlemeler kapsamında kural CBK’nın 11. maddesinde hangi birimlerden oluştuğu açıklanmış bulunan Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı kapsamında kalan ve kural olarak Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığına bağlı olarak görev yaptıkları anlaşılan personelin atama ve görevlendirmesini yapacak makamı belirlemektedir.
24. Buna göre idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışmanlar, danışmanlar, İdari İşler Başkanlığı birimlerinde görevlendirilecek genel müdürler Cumhurbaşkanı tarafından; Cumhurbaşkanlığı makamı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı, Cumhurbaşkanı yardımcılıkları ve Cumhurbaşkanlığı politika kurullarından oluşan Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı bünyesinde görev yapacak olan diğer personel ise idari işler başkanı tarafından atanacak ve görevlendirilecektir.
b. İptal Talebinin Gerekçesi
25. Dava dilekçesinde özetle; kamu görevlisinin naklen atanmasına, emekliye sevk edilmesine, süreli görevlerde görev süresinden önce görevine son verilmesine, kendi kurumuna geri gönderilmesine ilişkin düzenlemelerin kanunla yapılması gerektiği, münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken konularda CBK çıkarılmayacağı, kuralda atama ve görevlendirmeye son verilme bakımından hizmetine ihtiyaç kalmama veya hizmetine gerek kalmama gibi ölçütlerin belirlilik taşımadığı, kuralın hukuki güvenlik ilkesine aykırı olduğu belirtilerek Anayasa’nın 2., 104. ve 128. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
c. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
i. Kuralın Konu Bakımından Yetki Yönünden İncelenmesi
26. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralın Anayasa’nın 2. ve 128. maddesine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
27. Anayasa Mahkemesi bakanlıkların kadrolarının ihdası ve iptaline ilişkin düzenlemelerin CBK’larla yapılmasının konu bakımından yetki yönünden Anayasa’ya uygun olup olmadığı hususunu daha önceki bazı kararlarında değerlendirmiştir. Bu kapsamda bakanlıkların kadrolarının ihdası ve iptaliyle ilgili düzenlemelerin idarenin teşkilat yapısı ile ilgili olup yürütme yetkisine ilişkin konulardan olduğu, Anayasa’da CBK ile düzenlenmesi yasaklanan haklar ve ödevlerle ilgisinin bulunmadığı ve Anayasa’nın 106. maddesinin on birinci fıkrasının “Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir” şeklindeki hükmüyle bağlantılı olarak Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı bir yönünün de bulunmadığı ifade edilmiştir (AYM, E.2020/8, K.2021/25, 31/3/2021, §§ 17-22; E.2021/50, K.2021/89, 16/12/2021, §§ 18-23; E.2021/91, K.2021/106, 30/12/2021, §§ 19-25).
28. Öte yandan Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı ile Cumhurbaşkanlığına bağlı kurum ve kuruluşların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile ilgili hususlar da Anayasa’nın 106. maddesinin on birinci fıkrası uyarınca CBK ile düzenlenmesi açıkça hükme bağlanmış olan bakanlıklara dair yetki kapsamında kaldığından CBK ile düzenlenebilecektir (AYM E.2019/71, K.2020/82, 30/12/2020 §§ 27, 28; E.2018/134, K.2021/13, 3/3/2021 §§ 30, 31; E.2018/133, K.2021/70, 13/10/2021, §§ 22, 23).
29. Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının teşkilat yapısıyla ilgili bulunan, teşkilat yapısının bir unsuru olan personelin yalnızca atanmasında ve görevlendirilmesinde yetkili olan mercii belirleyen, atama ve görevlendirme esaslarına ilişkin bulunmayan dava konusu kural yönünden belirtilen kararlardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır (benzer yöndeki değerlendirme için bkz. AYM, 2018/124, K.2020/56, 15/10/2020, § 44).
30. Bu itibarla kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının birinci, ikinci ve üçüncü cümlelerine aykırı bir düzenleme içermemektedir.
31. Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının dördüncü cümlesinde “Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.” denilmiştir. Buna göre CBK’ların anılan Anayasa hükmü yönünden denetimi yapılırken CBK ile düzenlenen alanda hüküm ifade eden, bu bağlamda karşılaştırmaya esas olabilecek, daha önce kabul edilmiş bir kanun hükmünün bulunup bulunmadığının tespit edilmesi gerekir.
32. Kuralla aynı alanda hüküm ifade eden karşılaştırmaya esas olabilecek nitelikte, kanunla yapılan herhangi bir düzenleme tespit edilememiştir. Bu itibarla kuralın kanunda açıkça düzenlenen bir konuya ilişkin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
33. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasına aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
M. Emin KUZ bu görüşe katılmamıştır.
ii. Kuralın İçerik Yönünden İncelenmesi
34. Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti; eylem ve işlemleri hukuka uygun, insan haklarına saygılı, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adil bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, hukuki güvenliği sağlayan, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuk kurallarıyla kendini bağlı sayan ve yargı denetimine açık olan devlettir.
35. Hukuk devletinin temel unsurlarından biri belirlilik ilkesidir. Anayasa Mahkemesinin yerleşik kararlarına göre anılan ilke, yasal düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olmasını gerektirmektedir.
36. Anılan ilkenin yürütmenin asli düzenleyici işlemi niteliğinde olan CBK’lar bakımından da geçerli olduğunda şüphe bulunmamaktadır. Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı personeline ilişkin diğer hükümlerle birlikte ele alındığında Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı personelini atamaya ve görevlendirmeye yetkili mercii düzenleyen kuralda belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırılık bulunmamaktadır.
37. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 2. maddesine aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
3. (2) Numaralı Fıkranın Kalan Kısmı
38. (2) numaralı fıkranın son cümlesinin değiştirilmesinin anılan cümle dışında kalan kısmı yönünden bağımsız bir anayasal denetim yapılmasını engellemediği anlaşıldığından söz konusu kısım hakkında inceleme yapılabilecektir.
a. Genel Açıklama
39. (1) numaralı CBK’nın 127. ve devamı maddelerinde Dışişleri Bakanlığının görev ve yetkileri ile teşkilat yapısına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Büyükelçilikler Bakanlığın yurt dışı teşkilat birimlerinden birini oluşturmaktadır. CBK’nın 159. maddesinde büyükelçiliklerin görevleri sayılmıştır. Buna göre kuruldukları ve akredite edildikleri devlet nezdinde Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil etmek, Türkiye Cumhuriyeti’nin, vatandaşlarının ve uyrukluğunu taşıyan tüzel kişilerin hak ve menfaatlerini korumak, kuruldukları ve akredite edildikleri devletlerin hükümetleri ve ilgili kuruluşları ile gerekli temas ve müzakereleri yürütmek, Türkiye Cumhuriyeti ile nezdinde bulundukları ve akredite edildikleri devlet arasında dostluk ilişkileri kurulması ve siyasi, askerî, ekonomik, kültürel, bilimsel ve diğer alanlardaki ilişkilerin ve işbirliğinin geliştirilmesi için çalışmak ve nezdinde bulundukları ve akredite edildikleri ülkelerdeki gelişmeleri takip ederek görevleriyle ilgili bilgi ve değerlendirmeleri merkez ve yurt dışı teşkilatındaki ilgili birimlere iletmek büyükelçiliklerin görevleridir.
40. Büyükelçi ünvanı, Bakanlığın yurt dışı teşkilatındaki ünvanlardan biridir. CBK’nın 161. maddesinde büyükelçi ünvanına ilişkin esaslar belirlenmiştir. Buna göre büyükelçi, nezdinde görevli bulunduğu ve akredite edildiği ülkelerde Türkiye Cumhuriyeti devletini ve Cumhurbaşkanı’nı temsil etmekte olup görev yaptığı ülkede büyükelçiliğe bağlı tüm birimlerin amiridir. Büyükelçiye hiyerarşik olarak bağlı bulunmamakla birlikte, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışındaki temsilcileri veya birimleri de yürüttükleri faaliyetler bakımından büyükelçinin eşgüdüm yetkisine tabidir.
41. CBK’nın 161. maddesine göre Cumhurbaşkanınca özel temsilci görevlendirilmesi de mümkün olup dış politika gereklilikleri çerçevesinde özel bir görevi ifa etmek üzere görevlendirilen bu kişilerin büyükelçi veya elçi ünvanını taşıyan temsilciler olduğu ifade edilmiştir.
42. CBK’nın “Özel Temsilci” başlıklı 4. maddesinin (1) numaralı fıkrasında da Cumhurbaşkanı’nın, özel bilgi ve uzmanlık gerektiren konularda, dış ülkelerde veya uluslararası kuruluşlar nezdinde özel bir görevi ifa etmek üzere özel temsilci görevlendirebileceği; bu şekilde görevlendirileceklere büyükelçi ünvanı verilebileceği ve bu ünvanın özel temsilcilik görevi müddetince devam edeceği belirtilmiştir.
43. Bu düzenlemelerden bağımsız olarak (1) numaralı CBK’nın 2. maddesinin (4) numaralı fıkrasında Cumhurbaşkanınca, özel kalem müdürüne büyükelçi ünvanı verileceği de ifade edilmiştir.
b. İptal Talebinin Gerekçesi
44. Dava dilekçesinde CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasının “…üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla…” ibaresi dışında kalan kısmı için belirtilen gerekçelerle dava konusu kuralın Anayasa’nın 2., 104. ve 128. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
c. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
i. Kuralın Konu Bakımından Yetki Yönünden İncelenmesi
45. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralın Anayasa’nın 2. ve 128. maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
46. Kural CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasında belirtilen personelden Cumhurbaşkanı tarafından atananların dış ülkelerde veya uluslararası kuruluşlar nezdinde, büyükelçi gibi akredite edilmeksizin özel bir misyonla görevlendirilebileceğini; bu şekilde görevlendirileceklere Cumhurbaşkanı’nın onayı ile büyükelçi ünvanı verilebileceğini öngörmektedir.
47. Buna göre Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı personeli olan ve Cumhurbaşkanı tarafından atanan idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışmanlar, danışmanlar ve idari işler başkanlığı birimlerindeki genel müdürler yürüttükleri asli ve sürekli görevlerden bağımsız olarak Cumhurbaşkanı tarafından dış ülkelerde ve uluslararası kuruluşlar nezdinde büyükelçi gibi akredite edilmemekle birlikte özel bir görevle görevlendirilebilecek ve bu kişilere Cumhurbaşkanı’nın onayıyla büyükelçi ünvanı verilebilecektir.
48. Büyükelçilik ünvanına ilişkin düzenlemeler dikkate alındığında kural kapsamında kalan kişilere büyükelçilik ünvanı verilmesi yurt dışında veya uluslararası kuruluşlar nezdinde ifa edilecek görevin gerektiği şekilde yerine getirebilmesine ilişkin bulunmaktadır. Buna göre görevlendirilen kişinin büyükelçilik ünvanının esasları uyarınca görevli bulunduğu ülkeler veya uluslararası kuruluşlarda Türkiye Cumhuriyeti devletini ve Cumhurbaşkanı’nı temsilen görev yapabileceği ve yürütülen faaliyetler kapsamında devletin yurt dışı birimleri ile kurulacak ilişki ve koordinasyonda açıklık ve belirlilik sağlanabilmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.
49. Daha önce CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasının kalan bölümünün konu bakımından yetki yönünden Anayasa’ya uygunluk denetimi bölümünde de ifade edildiği üzere, Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile ilgili hususların CBK ile düzenlenmesi mümkündür. Buna göre Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının teşkilat yapısının bir unsuru olan bir kısım personelin özel bir misyonla görevlendirilebilmesini ve görevlendirilen personele büyükelçi ünvanı verilebilmesini öngören kural Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının birinci, ikinci ve üçüncü cümlelerine aykırı bir düzenleme içermemektedir.
50. Kuralla aynı alanda hüküm ifade eden karşılaştırmaya esas olabilecek nitelikte, kanunla yapılan herhangi bir düzenleme tespit edilememiştir. Bu itibarla kuralın kanunda açıkça düzenlenen bir konuya ilişkin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
51. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasına aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
M. Emin KUZ bu görüşe katılmamıştır.
ii. Kuralın İçerik Yönünden İncelenmesi
52. Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı personelinden Cumhurbaşkanı tarafından atananların dış ülkelerde veya uluslararası kuruluşlar nezdinde özel bir misyonla görevlendirilebilmesi ve bu görevlendirmenin bir sonucu olarak bu kişilere büyükelçi ünvanı verilmesine ilişkin kural amaç ve kapsamı itibarıyla hem kişiler hem de idare yönünden belirli ve öngörülebilir nitelikte olup kuralda belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırılık bulunmamaktadır.
53. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 2. maddesine aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
4. (3) Numaralı Fıkra
a. Genel Açıklama
54. Yükseköğretimle ilgili amaç ve ilkeleri belirlemek ve yükseköğretim kurumlarının ve üst kuruluşlarının teşkilatlanma, işleyiş, görev, yetki ve sorumlulukları ile eğitim- öğretim, araştırma, yayım, öğretim elemanları, öğrenciler ve diğer personel ile ilgili esasları bir bütünlük içinde düzenlemek amacıyla 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kabul edilmiştir.
55. 2547 sayılı Kanun’un 3. maddesinin (l) bendinde öğretim elemanlarının yükseköğretim kurumlarında görevli öğretim üyeleri, öğretim görevlileri ve araştırma görevlileri oldukları; (m) bendinde öğretim üyelerinin, yükseköğretim kurumlarında görevli profesör, doçent ve doktor öğretim üyeleri oldukları; (n) bendinde öğretim görevlilerinin yükseköğretim kurumlarında okutulan dersleri vermek, uygulama yapmak veya yaptırmakla yükümlü olan öğretim elemanları oldukları ifade edilmiştir.
56. Kanun’un “Kamu kuruluşları ve vakıflarda görevlendirme” başlıklı 38. maddesinin birinci fıkrasında öğretim elemanlarının ilgili kurumların talebi ve kendisinin muvafakati, üniversite yönetim kurulunun uygun görmesi ve rektörün onayı ile ihtiyaç duyulan konularda, özlük işlemleri kendi kurumlarınca yürütülmek kaydıyla, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında geçici olarak görevlendirilebileceği düzenlenmiştir. Bu şekilde görevlendirilenlerin kadrosunun bulunduğu yükseköğretim kurumlarındaki aylık ve diğer ödemeleri ile öteki haklarının devam edeceği; Yükseköğretim Kurulu, bağlı birimleri ve Üniversitelerarası Kurul ile Adli Tıp Kurumunda görevlendirilenler hariç olmak üzere bu fıkra uyarınca görevlendirilenlerin döner sermayeden yararlanamayacakları belirtilmiştir.
57. Anılan maddenin dördüncü fıkrasında ise bu madde uyarınca görevlendirilen öğretim elemanlarının kendi kurumlarından alacakları aylık ve ödeneklerin yanı sıra, görevlendirildikleri kurumda yürüttükleri görev için birinci derecenin dördüncü kademesinde bulunan bir genel müdürün aylık ve ek gösterge rakamlarının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarı geçmemek üzere ilgili bakan tarafından tespit edilecek miktarı net olarak ikinci görev aylığı şeklinde ayrıca alacakları ifade edilmiş; bunların görevlendirildikleri kurumlarca kendilerine bu suretle yapılan ödemeleri döner sermayelere yatırmak zorunda olmadıkları, bunlara görev yapacakları kurumca bu ödeme dışında başkaca bir ödeme yapılmayacağı öngörülmüştür.
b. İptal Talebinin Gerekçesi
58. Dava dilekçesinde CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasının “…üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla…” ibaresi dışında kalan kısmı için belirtilen gerekçelerle dava konusu kuralın Anayasa’nın 2., 104. ve 128. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
c. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
i. Kuralın Konu Bakımından Yetki Yönünden İncelenmesi
59. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralın Anayasa’nın 2. ve 128. maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
60. Kural Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında görev yapacak üniversite öğretim elemanlarının 2547 sayılı Kanun’un 38. maddesine göre görevlendirilebileceğini öngörmektedir.
61. Anayasa’nın 130. maddesinin dokuzuncu fıkrasında “Yükseköğretim kurumlarının kuruluş ve organları ile işleyişleri ve bunların seçimleri, görev, yetki ve sorumlulukları üniversiteler üzerinde Devletin gözetim ve denetim hakkını kullanma usulleri, öğretim elemanlarının görevleri, unvanları, atama, yükselme ve emeklilikleri, öğretim elemanı yetiştirme, üniversitelerin ve öğretim elemanlarının kamu kuruluşları ve diğer kurumlar ile ilişkileri, öğretim düzeyleri ve süreleri, yükseköğretime giriş, devam ve alınacak harçlar, Devletin yapacağı yardımlar ile ilgili ilkeler, disiplin ve ceza işleri, mali işler, özlük hakları, öğretim elemanlarının uyacakları koşullar, üniversitelerarası ihtiyaçlara göre öğretim elemanlarının görevlendirilmesi, öğrenimin ve öğretimin hürriyet ve teminat içinde ve çağdaş bilim ve teknoloji gereklerine göre yürütülmesi, Yükseköğretim kuruluna ve üniversitelere Devletin sağladığı mali kaynakların kullanılması kanunla düzenlenir” hükmüne yer verilerek öğretim elemanlarının kamu kuruluşları ve diğer kurumlarla ilişkileri ile özlük haklarına ilişkin hususların kanunla düzenlenmesi öngörülmüştür.
62. Kural üniversite öğretim elemanlarının Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında görevlendirilebilmesinin 2547 sayılı Kanun’un 38. maddesi uyarınca yapılacağını ifade etmekte olup bu görevlendirmenin şartları ile usul ve esaslarına ilişkin bir düzenleme öngörmemektedir.
63. CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasının kalan bölümünün konu bakımından yetki yönünden Anayasa’ya uygunluk denetimi bölümünde de ifade edildiği üzere, Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile ilgili hususların CBK ile düzenlenmesi mümkündür. Buna göre Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının teşkilat yapısının bir unsuru olarak personelle ilgili bulunan ve Anayasa’nın 130. maddesinin dokuzuncu fıkrası kapsamında öğretim üyelerinin diğer kurumlar ile ilişkilerine ve özlük haklarına yönelik bir düzenleme öngörmeyen kural Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının birinci, ikinci ve üçüncü cümlelerine aykırı bir düzenleme içermemektedir.
64. Kuralla aynı alanda hüküm ifade eden karşılaştırmaya esas olabilecek nitelikte, kanunla yapılan herhangi bir düzenleme tespit edilememiştir. Bu itibarla kuralın kanunda açıkça düzenlenen bir konuya ilişkin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
65. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasına aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
M. Emin KUZ bu görüşe katılmamıştır.
ii. Kuralın İçerik Yönünden İncelenmesi
66. Kuralla üniversite öğretim elemanlarının Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında görevlendirilebilmesi bakımından 2547 sayılı Kanun’un 38. maddesine atıf yapılmıştır. Atıf yapılan Kanun maddesinde görevlendirmenin şartlarına, usul ve esasları ile öğretim elemanlarının özlük haklarına, aylık ve ödemelerine ilişkin meseleler yönünden genel bir çerçeve çizilmiş olup kural kapsamında yapılacak görevlendirmelerde anılan Kanun hükmünün öngördüğü usul ve esasların uygulanacağı anlaşılmaktadır. Buna göre kuralda belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırılık bulunmamaktadır.
67. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 2. maddesine aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
5. (4) Numaralı Fıkranın İkinci Cümlesi ile Üçüncü Cümlesinde Yer Alan “Bu Bakanlık ve ilgili…” İbaresi
68. 20/4/2021 tarihli ve (73) numaralı Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Kurulması ile Kamu Personel İşlemlerinin Yürütülmesine İlişkin Bazı Cumhurbaşkanlığı Karanamelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Karanamesi’nin 2 maddesiyle, (1) numaralı CBK’nın 12. maddesinin (4) numaralı fıkrasının “Buna ait talep Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına Bildirilir.” şeklindeki ikinci cümlesi yürürlükten kaldırılmış; üçüncü cümlesinde yer alan “Bu Bakanlık ve ilgili” ibaresi “İlgili” şeklinde değiştirilmiştir.
69. Açıklanan nedenlerle konusu kalmayan kurallara ilişkin iptal talepleri hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar vermek gerekir.
6. (4) Numaralı Fıkranın Kalan Kısmı ile (5) Numaralı Fıkra
70. (4) numaralı fıkranın ikinci cümlesinin yürürlükten kaldırılması ile üçüncü cümlesinde yer alan “Bu Bakanlık ve ilgili” ibaresinin “İlgili” şeklinde değiştirilmesinin fıkranın anılan cümle ve ibare dışında kalan kısmı yönünden bağımsız bir anayasal denetim yapılmasını engellemediği anlaşıldığından söz konusu kısım hakkında inceleme yapılabilecektir.
a. Anlam ve Kapsam
71. Dava konusu kurallarda Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında görevli kadrolu personel ile süreli personelden hizmetine ihtiyaç ve gerek kalmayanların başka kurumlara atanmasına veya kurumlarına gönderilmesine veya görevlerine son verilmesine ilişkin hususlar düzenlenmektedir.
72. (4) numaralı fıkranın birinci cümlesinde hizmetine ihtiyaç kalmayan kadrolu personelden emeklilik statüsünde olmayanların, diğer kamu kurum ve kuruluşlarına naklen atanacakları; üçüncü cümlesinde ise kuruluşların atamaya ilişkin işlemleri genel hükümler çerçevesinde en kısa sürede yerine getirecekleri öngörülmüştür.
73. (1) numaralı CBK’nın 13. maddesinin (2) numaralı fıkrasında kadrolu personelin, istisnai memuriyet statüsünde 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi İdari İşler Başkanlığı kadrolarına naklen veya açıktan atanan personel olduğu açıklanmıştır.
74. Dava konusu (5) numaralı fıkrada ise hizmetine gerek kalmayan süreli personelin süresinin bitiminden önce kurumlarına geri gönderilebileceği veya görevlerine son verilebileceği gibi süreli personelden isteyenlerin süreleri bitmeden kurumlarına dönebilecekleri veya görevlerini bırakabilecekleri de öngörülmüştür.
75. (1) numaralı CBK’nın 13. maddesinin (3) numaralı fıkrasında kadroya bağlı süreli personelin kamu kurum ve kuruluşlarında, mevzuatın verdiği yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlarda, bunların sermayelerinin yarısından fazlasına katılması suretiyle kurulan kuruluşlarda çalışanlar ile adli ve idari yargı mensuplarından hizmetlerine ihtiyaç duyulması sebebiyle ve üç yıl süreyle İdari İşler Başkanlığının talebi üzerine İdari İşler Başkanlığı kadrolarında süreli olarak görevlendirilen personel olduğu ifade edilmiştir. Aynı maddenin (4) numaralı fıkrasında kadroya bağlı olmayan süreli personelin kadroları ve kadroya bağlı bütün özlük hak ve işlemleri kendi kurum veya kuruluşlarında olan, İdari İşler Başkanlığındaki hizmetlerini bir kadroya bağlı olmaksızın yürüten personel olduğu açıklanmıştır.
b. İptal Taleplerinin Gerekçesi
76. Dava dilekçesinde CBK’nın 12. maddesinin (1) numaralı fıkrasının “…üçüncü ve beşinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla…” ibaresi dışında kalan kısmı için belirtilen aynı gerekçelerle dava konusu kuralların Anayasa’nın 2., 104. ve 128. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
c. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
77. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralların Anayasa’nın 2. ve 128. maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
78. Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesi uyarınca CBK kuralının Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken konulara ilişkin olmaması gerekir. Anayasa koyucunun bir konunun kanunla düzenlenmesini özel olarak öngörmesi bu alanın münhasıran kanunla düzenlenmesini istediği anlamına gelir. Bu kapsamda Anayasa bir konunun kanunla düzenleneceğini öngörmüşse bu konuda CBK çıkarılamaz.
79. Anayasa’nın 128. maddesinde devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevlerin, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görüleceği ifade edilmiş; memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlerinin kanunla düzenleneceği belirtilmiştir.
80. Dava konusu kurallar hizmetine ihtiyaç kalmayan kadrolu personelin diğer kurumlara atanması ile süreli personelin kurumlarına geri gönderilebilmeleri veya görevlerine son verilebilmesini düzenlemektedir. Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında kamu hizmeti niteliği taşıyan görev ve yetkilerinin yerine getirilebilmesi bakımından atama yoluyla kadrolu olarak veya kadrodan bağımsız süreli olarak görevlendirilen personelin Anayasa’nın 128. maddesi anlamında memur veya diğer kamu görevlisi sıfatına sahip bulundukları hususunda tereddüt bulunmamaktadır.
81. Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında kadrolu olarak görev yapan personelin bir başka kamu kurum ve kuruluşuna naklen atanmasını, kadroya bağlı olan ve kadroya bağlı olmayan süreli personelin ise kurumuna geri gönderilmesini veya görevine son verilmesini düzenleyen kurallar Anayasa’nın 128. maddesi bağlamında anılan personelin atanmalarına, görevlerine ve yetkilerine, hakları ve yükümlülüklerine, aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlerine ilişkin bulunmaktadır.
82. Bu itibarla Anayasa’nın 128. maddesi uyarınca münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken bir konuda düzenleme yapan kuralların Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı olduğu anlaşılmaktadır.
83. Açıklanan nedenlerle kurallar, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırıdır. İptalleri gerekir.
Kurallar, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden ayrıca aynı fıkranın birinci, ikinci ve dördüncü cümleleri yönünden incelenmemiştir.
Kurallar, konu bakımından yetki yönünden Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden içerik yönünden incelenmemiştir.
Ç. CBK’nın 13. Maddesinin (2) Numaralı Fıkrasının İkinci Cümlesinde Yer Alan “Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere…” İbaresinin, Üçüncü Cümlesinin, (3) Numaralı Fıkrasının Birinci Cümlesinde Yer Alan “…ile adli ve idari yargı mensupları…” İbaresinin, Üçüncü Cümlesinde Yer Alan “…izin, disiplin ve sağlık hak ve işlemleri yönünden bu Kararname hükümlerine tâbidir.” İbaresinin ve (7) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1. İptal Talebinin Gerekçesi
84. Dava dilekçesinde özetle; kamu görevlilerinin atanmalarının, niteliklerinin, haklarının, yükümlülüklerinin, aylık ve ödeneklerinin kanunla düzenlenmesi gerektiği, bu konularda CBK ile düzenleme yapılamayacağı, açıktan atama ve sözleşmeli personel istihdamının kamu hizmetlerine girme hakkı kapsamında siyasi hak ve ödevlere ilişkin bulunması sebebiyle CBK ile düzenlenemeyeceği, 657 sayılı Kanun’un 4/B maddesine göre istihdam edilen sözleşmeli personelin kamu görevlisi olduğu, kamu görevlilerinin atanma şartlarının 657 sayılı Kanun’da düzenlendiği, Cumhurbaşkanlığının sözleşmeli statüsündeki personelinin de statüsünün kanunla oluşturulması, atanma şartları ve özlük haklarının objektif biçimde önceden belirlenmesi gerektiği, Cumhurbaşkanı tarafından atanan kamu görevlileri ile diğer kamu görevlileri arasında hem kamu görevine atanma hem de atananların emekli aylıklarını almaya devam etmeleri bakımından farklılık yaratılmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu, adli ve idari yargı mensuplarının İdari İşler Başkanlığında görevlendirilmesinin geçici görevlendirme niteliğinde bulunduğu, hâkim ve savcıların görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesinin mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenmesi gerektiği, bu konuda CBK ile düzenleme yapılamayacağı, adli ve idari yargı mensuplarının görevlendirilmesinde rıza şartının öngörülmemesinin yargı bağımsızlığına müdahale oluşturduğu belirtilerek kuralların Anayasa’nın 2., 10., 104., 128., 138. ve 140. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
2. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
a. (2) Numaralı Fıkranın İkinci Cümlesinde Yer Alan “Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere…” İbaresi
85. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralın Anayasa’nın 2., 10., 128., 138. ve 140. maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
86. CBK’nın 13. maddesinin (1) numaralı fıkrasında Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatındaki istihdam usulleri düzenlenmiş; fıkranın (a) bendinde istihdam edilecek personel arasında kadrolu personele de yer verilmiştir. Maddenin (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde ise kadrolu personelin istisnai memuriyet statüsünde 657 sayılı Kanun’a tabi İdari İşler Başkanlığı kadrolarına naklen veya açıktan atanan personel olduğu açıklanmıştır.
87. Anılan fıkranın ikinci cümlesinde Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların kadrolu olarak atanamayacakları öngörülmüş olup anılan cümlede yer alan “Cumhurbaşkanı tarafından atananlar hariç olmak üzere…” ibaresi dava konusu kuralı oluşturmaktadır.
88. Buna göre dava konusu kural Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında kadrolu olarak görev yapacak olan ve Cumhurbaşkanı tarafından atanan idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışmanlar, danışmanlar ve genel müdürlerin herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik ve yaşlılık aylığı almalarının atanmalarına engel olmadığını düzenlemektedir.
89. Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında Cumhurbaşkanı tarafından atanan ve istisnai memuriyet statüsünde 657 sayılı Kanun’a tabi ve kadrolu olarak görev yapan personelin Anayasa’nın 128. maddesi kapsamında devletin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yerine getiren kamu görevlileri oldukları hususunda tereddüt bulunmamaktadır.
90. Kamu görevlisi statüsüne sahip bulunan Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında kadrolu olarak görev yapan idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışmanlar, danışmanlar ve genel müdürlerin atanma koşullarına ilişkin düzenleme getiren kuralın Anayasa’nın 128. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca kanunla düzenlenmesi gerekmektedir.
91. Bu itibarla Anayasa’nın 128. maddesi uyarınca münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken bir konuda düzenleme yapan kuralın Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı olduğu anlaşılmaktadır.
92. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırıdır. İptali gerekir.
Kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden ayrıca aynı fıkranın birinci, ikinci ve dördüncü cümleleri yönünden incelenmemiştir.
Kural, konu bakımından yetki yönünden Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden içerik yönünden incelenmemiştir.
b. (2) Numaralı Fıkranın Üçüncü Cümlesi
93. Dava dilekçesinde konu bakımından yetki yönünden kuralın Anayasa’nın 2., 10., 128., 138. ve 140. maddelerine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kuralları Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında düzenlendiğinden bu husustaki inceleme anılan fıkra kapsamında yapılacaktır.
94. Dava konusu kuralla Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında kadrolu olarak görev yapan ve Cumhurbaşkanınca atanan personelin sosyal güvenlik kurumlarından bağlanmış aylıklarının kesilmeyeceği bir başka ifadeyle hâlihazırda alınmakta olan aylıkların ödenmeye devam edileceği öngörülmüştür.
95. Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevler ile Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevlerin CBK’yla düzenlenemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
96. Anayasa Mahkemesi, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarıyla ilgili hükümlerin Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın İkinci Bölümü’nde yer alan 35. maddesinde güvenceye bağlanan mülkiyet hakkıyla ilgili olduğuna, bu nedenle bu hususların Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesi uyarınca CBK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kaldığına hükmetmiştir (AYM, E.2018/123, K.2022/138, 9/11/2022, §§ 74-77).
97. Sosyal güvenlik kurumlarınca bağlanmış aylıklar mülkiyet hakkı kapsamındadır. Buna göre Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatında idari işler başkanı, Cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürü, başdanışman, danışman ve genel müdür kadrolarına atanan personelin sosyal güvenlik kurumlarından bağlanmış aylıklarıyla ilgili bir düzenleme getiren dava konusu kural yönünden belirtilen karardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.
98. Yine Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının dördüncü cümlesinde “Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.” denilmiştir. Buna göre CBK’ların anılan Anayasa hükmü yönünden yapılacak denetiminde öncelikle karşılaştırmaya esas olabilecek, daha önce kabul edilmiş bir kanun hükmünün bulunup bulunmadığının tespit edilmesi gerekir. Sonrasında ise -böyle bir kanun hükmü varsa- incelenen CBK kuralının kanunun açıkça düzenlediği konuya ilişkin olup olmadığı belirlenmelidir. Bu değerlendirme yapılırken önce ilgili kanunun CBK ile düzenlenen alanda hüküm ifade edip etmediğinin belirlenmesi, ardından da kanundaki düzenlemenin açık olup olmad